50 jaar Soft Machine

Het is bijna 50 jaar geleden dat de eerste LP 'The Soft Machine' verscheen. In de tijd dat psychedelica hoogtij vierde en met name Pink Floyd het goed deed bij het grote publiek, was Soft Machine destijds meer een 'underground' band, opgericht door Robert Wyatt (drums, zang), Kevin Ayers (bas, gitaar, zang), Mike Ratledge (toetsen) en Daevid Allen (gitaar, later oprichter en leider van GONG). Vergeleken met 'The Piper at the Gates of Dawn' van Pink Floyd, bevatte 'The Soft Machine' echter meer volwassen muziek, met behalve het psychedelische element ook instrumentaal vernuft, dat zou ontkiemen in de richting van progressieve jazzrock. Icoon Kevin Ayers (die op de eerste LP uitsluitend nog bas speelde en een klein deel van de vocalen voor zijn rekening nam) vertrok voor een solo-carrière en al snel brachten zij 'The Soft Machine – Volume Two' uit, een baanbrekend album dat schittert in eigenzinnigheid en dat nauwelijks te categoriseren valt. Hierop werd al geflirt met jazz-invloeden die later de overhand zouden krijgen, maar niet voordat het ultieme magnum opus 'Third' op dubbel-LP verscheen.

De rol van drummer/zanger Robert Wyatt werd door de andere leden van Soft Machine steeds minder serieus genomen en zelfs belachelijk gemaakt, vanwege zijn bizarre vocale improvisaties en onconventionele drumwerk. Na zijn sterk gereduceerde rol op 'Fourth' (ofschoon zijn drumwerk op deze LP voortreffelijk is), verliet Wyatt gefrustreerd de groep om onder zijn eigen naam een hoogstaande collectie solo-albums uit te brengen. De overige leden vervolgden op de ingeslagen jazz-weg en Soft Machine werd een louter instrumentale band met nog enkele bezettingswisselingen, die in een tijdsbestek van 13 jaar een tiental studio-platen zou maken. Het kan betwist worden of 'Land of Cockayne' uit 1981 meegerekend moet worden, aangezien daar geen enkel oerlid van de band meer op meespeelt en de plaat vooral een gladde, zelfs wat inspiratieloze zwanenzang bleek, geregisseerd door Karl Jenkins. Jenkins zou in de jaren 90 nog flink commercieel succes oogsten met 'Adiemus', waarbij de drumprogrammering voor rekening werd genomen door niemand minder dan oer-Soft Machine lid Mike Ratledge).

Soft Machine bleef gedurende de 'stille jaren van de progressieve rockmuziek' (pakweg de jaren 80 en 90) altijd een gewaardeerde cult-band en liet verrassend genoeg opnieuw van zich horen in 1999, toen oudgedienden saxofonist Elton Dean, bassist Hugh Hopper, drummer John Marshall en pianist Keith Tippett het project Soft Ware startten. Toen in 2002 gitarist Allan Holdsworth (eerder bij de band in 1975) zich bij het collectief aansloot, besloten zij de naam te veranderen naar Soft Works, aangezien Peter Mergener al een band had met de naam 'Software'. Na diverse succesvolle live-optredens en een CD ('Abracadabra'), hield Holdsworth het voor gezien en werd vervangen door John Etheridge, die Holdsworth ook in 1976 al verving voor de LP 'Softs'. Opnieuw werd de naam gewijzigd, deze keer naar Soft Machine Legacy. Marshall werd nog enkele keren vanwege gezondheidsproblemen vervangen door Liam Genockey. Verschillende live-registraties en studio-platen werden uitgebracht. Jammer genoeg werd de band gekweld door diverse overlijdensgevallen: Elton Dean overleed in 2006 en werd vervangen door Theo Travis (die eerder speelde bij GONG en The Tangent) en in 2009 overleed Hugh Hopper. Kort daarna besloot de band toch door te gaan met Roy Babbington (eerder bassist van 1973 t/m 1977) die er tot op de dag van vandaag bij is. De bezetting is sindsdien niet meer veranderd (al is John Marshall, geplaagd door gezondheidsperikelen, nog korte tijd vervangen voor enkele optredens in Japan door Gary Husband (bekend van Allan Holdsworth en John McLaughlin's 4th Dimension). In 2015 werd voorgoed de naam Soft Machine teruggehaald en afgelopen december nam de band een nieuwe plaat op, getiteld 'Hidden Details'.

Hidden Details

Het eerste stuk is het titelstuk 'Hidden Details' en dient als mooi visitekaartje van wat het huidige Soft Machine in huis heeft. Het gitaar-intro doet denken aan 'The Dance Of Maya' van Mahavishnu Orchestra uit 1971, maar Babbington en Marshall vallen al snel in met een solide groove, waarna Travis een smaakvolle sax-solo aflevert. John Etheridge heeft nog niets van zijn vuur verloren, blijkt als hij na enkele minuten een solo ten gehore brengt waar de vonken van af spatten.

The Man Who Waved At Trains

Deze compositie van originele Soft Machine toetsenist Mike Ratledge dateert uit 1975 en was al eerder te horen op de LP 'Bundles' (waar ook wijlen Allan Holdsworth op schittert). Kort na deze plaat zou Ratledge de groep verlaten, waarbij de leiding volledig werd overgenomen door Karl Jenkins, die destijds toch al een groot stempel op de muziek drukte. Dit nieuwe arrangement doet 'jaren 70' aan, met een uitgebreid verhaal op dwarsfluit, verteld door de alleskunner Theo Travis. De repetitieve baslijn is een terugkerend element in de vroegere dagen van Soft Machine en levert eveneens een herkenbaar karakter op.

Ground Lift

Op 'Ground Lift' horen we de meer vrije kant van Soft Machine. Het intro is abstract, met zowel Etheridge als Babbington die sfeer brengen in de vorm van soundscapes. Marshall sluit aan en Travis gaat na een korte opbouw volledig los op sopraansax, ondersteund door een complex en dreigend thema waarin Etheridge de boventoon voert met zijn volle geluid. Beslist een van de spannendste stukken van de plaat.

Heart Off Guard

Na het geweld van 'Ground Lift' is het tijd voor een rustmoment in de vorm van een akoestisch gitaarstuk van Etheridge. Als liefhebber van 'classic prog' denk je bij het horen van deze compositie al snel aan 'Horizons' van Steve Hackett (LP 'Foxtrot', Genesis, 1971) maar na een intro van ruim een minuut schakelt Etheridge over op elektrische gitaar en vult Travis de open akkoorden in met een melodische partij op sopraansax. Het stuk wordt besloten met mooie stijgende akkoorden.

Broken Hill

Voordat er nieuw jazzrock-geweld losbarst horen we nog een prachtige ballade in zeskwartsmaat, getiteld 'Broken Hill'. De hoofdrol is voor John Etheridge, die de gehele melodie voor zijn rekening neemt, inclusief de prachtig geïmproviseerde passages. Travis begeleidt smaakvol op toetsen met een geluid dat op vibrafoon lijkt. Wederom een juweeltje op deze tot dusver sterke CD.

Flight Of The Jett

Aan variatie geen gebrek op 'Hidden Details'. We worden dankzij het dynamische drumwerk van John Marshall, vergezeld door van wah-wah-effect voorziene Rhodes-akkoorden (Theo Travis) weer direct teruggeworpen in de sfeer van de vroege jaren 70. De drumsolo groeit voorzichtig in intensiteit, waarbij ook Etheridge aanhaakt, maar er wordt al snel gas teruggenomen en enigszins abrupt is het stuk weer voorbij.

One Glove

Terug naar de jazzrock! Babbington en Etheridge openen met een typische jazzrock-riff en Travis verzorgt (in combinatie met een overdub van Etheridge) het complexe thema, waardoor we al snel de tel weer kwijt zijn. Bij vlagen doen de soli van Etheridge enigszins denken aan de spectaculaire bijdrage van Allan Holdsworth op het eerder genoemde album 'Bundles', maar dat ligt hem vooral in het karakter. Beide gitaristen kennen hun eigen specialisme in techniek, maar het is niet onlogisch te constateren dat de sympathieke Etheridge door deze grootmeester is beïnvloed, door de jaren heen. Travis pakt op zijn beurt nog een fabelachtige tenorsolo. Wat opvalt op deze plaat is dat de nummers gemiddeld tussen de 3 en 5 minuten klokken en dat is best aangenaam. Er wordt nergens doorgedraafd en iedere vorm van langdradigheid blijft uit.

Out Bloody Intro / Out Bloody Rageous

Wederom een oud stuk in een nieuw arrangement gestoken. Deze compositie (eveneens van Mike Ratledge) beslaat de gehele vierde kant van de 2-LP 'Third' uit 1970, waarop Soft Machine zichzelf van haar meest veelzijdige kant liet horen: vrije improvisatie, live-opnamen, doorgecomponeerde thematiek en vocale bijdragen (Robert Wyatt), maar daarnaast ook een ingrediënt dat op latere platen bijna een vast ingrediënt zou vormen: minimal music. Destijds sterk geïnspireerd door Terry Riley's 'A Rainbow in Curved Air' onstond het in- en outro van 'Out Bloody Rageous'. Het in oorspronkelijk 15/16 stuk wordt hier gedeeltelijk in (een meer 'laid-back') 4/4 gespeeld en in plaats van het kenmerkende orgelgeluid van Ratledge horen we een wederom bezielde sopraansax solo van Theo Travis.

Drifting White

Wederom een intermezzo, deze keer uitsluitend bestaande uit (elektrische) gitaar. Mooi open spel en een rijk pallet aan akkoorden en notenreeksen. Na 1:47 zijn we klaargestoomd voor een langer uitgesponnen stuk, getiteld:

Life On Bridges

Travis en Etheridge openen dit stuk door unisono een thema te spelen, wat doet vermoeden dat dit weer een mooi doorgecomponeerd stuk muziek wordt. Niets blijkt minder waar: John Marshall valt in met zijn vrije, energieke benadering van drummen en Babbington voegt daar nog een stevige fuzz-bass aan toe. Het klink onmiddellijk weer als Soft Machine zoals zij zo graag gehoord worden. De muziek wordt intenser en vrijer naarmate de tijd verstrijkt, wat enigszins doet denken aan 'Fletcher's Blemish' van 'Fourth' (1971). De wah-wah-Rhodes is er weer en de gitaar van Etheridge laat zich weer op vele mogelijke manieren horen. 'Life On Bridges' is zonder twijfel het meest ongrijpbare stuk van de plaat, maar voor de fans is dit een element dat nimmer mag ontbreken op een Soft Machine-plaat. Het doet ons deugd dat we anno 2018 nog dergelijke avontuurlijke muziek op een studioplaat te horen mogen krijgen. In deze dank aan MoonJune Records dat al jaren garant staat voor hoge kwaliteit releases.

Fourteen Hour Dream

We zijn aangekomen bij het laatste stuk, dat wordt ingeleid door een typische Soft Machine-baslijn van Roy Babbington, die altijd wat minder opviel dan wijlen Hugh Hopper (die met name vanwege zijn markante composities altijd erg opviel), maar desondanks zijn positie gedurende de jaren meer dan waar heeft gemaakt. De ritmiek is swingend en toegankelijk; daarnaast horen we een van reverb voorziene fluitsolo van Travis en een kalm begeleidende Etheridge. In het tweede deel is het vibrafoon-achtige toetsenwerk van Travis weer terug en laat John Etheridge nog een laatste keer horen wat een goede gitarist hij is. De plaat sluit af met een herhaling van het thema dat we aan het begin van dit stuk al hoorden.

Release

Na het beluisteren van 'Hidden Details' mag met volle overtuiging gesteld worden dat we erg content kunnen zijn met Soft Machine anno 2018. Ook in de progressieve jazz(rock) klinken veel platen erg gepolijst, overdreven strak en soms bijna gekunsteld, terwijl tijdens live-concerten vaak bewezen wordt dat er veel meer avontuur in het spel zit. Hoewel de productie van deze cd nu ook niet per se de huiskamer op haar grondvesten doet schudden, klinkt de muziek wel heel eerlijk en open, en dat is een verademing, ook al weten bezoekers van Soft Machine concerten wat een powerhouse John Marshall op het podium is, zeker gezien zijn leeftijd, nog drummende als een tiener, bikkelhard en vlijmscherp. Overigens wordt Marshall op een paar vooraf geplande avonden in Noord-Amerika en Canada wederom vervangen door Gary Husband. Er wordt nog vol bezieling en enthousiasme gemusiceerd en de composities zijn beslist van niveau. De stukken duren nergens te lang en het geheel is goed in balans.

De plaat is afgelopen december opgenomen in de Temple Studio te Surrey, van wijlen Jon Hiseman (de dit jaar overleden drummer) en zal worden uitgebracht op verschillende labels: MoonJune Records (Noord-Amerika, op CD en HD Download), John Etheridge's Dyan Records (UK/Europa op CD en iTunes) en Vivid Records (Japan); exact 50 jaar nadat het debuut-album 'The Soft Machine' verscheen in 1968. 'Hidden Details' is vanaf 7 september verkrijgbaar en reeds beschikbaar voor pre-order via de MoonJune Bandcamp pagina. Voor de liefhebber verschijnt er ook nog een gelimiteerde oplage van 200 stuks in vier verschillende kleuren op het Nederlandse label 'Tonefloat'.

De tracks 'Breathe view' en 'Night Sky' maakten geen onderdeel uit van de pers-release, en zijn zodoende niet van commentaar voorzien.

[PJ_©RB]

Bezetting:

JOHN ETHERIDGE – guitar
THEO TRAVIS – sax, flute, Fender Rhodes
ROY BABBINGTON – bass guitar
JOHN MARSHALL – drums

Track listing:

01. Hidden Details (Travis)
02. The Man Who Waved At Trains (Ratledge)
03. Ground Lift (Travis/Babbington)
04. Heart Off Guard (Etheridge)
05. Broken Hill (Etheridge)
06. Flight Of The Jet (Etheridge/Travis/Babbington/Marshall)
07. One Glove (Etheridge)
08. Out Bloody Intro (Ratledge/Travis)
09. Out Bloody Rageous, Part 1 (Ratledge)
10. Drifting White (Etheridge)
11. Life On Bridges (Travis)
12. Fourteen Hour Dream (Travis)
13.Breathe view (Travis/Marshall)
14. Night Sky (Bonus Track) (Travis/Etheridge)