CD - Nitai Hershkovits - New Place Always (2)

We starten 'New Place Always' en bij de eerste tonen wordt meteen duidelijk dat we te maken hebben met een pianistisch genie. Zijn naam is Nitai Hershkovits en het genre is ‘jazz’, maar net als bij Chick Corea vloeien vele stijlen in zijn idioom samen, waaronder klassiek en hedendaags, elementen van flamenco en zogeheten wereldmuziek (*), met name traditionele muziek uit het midden oosten zoals de meeste musici uit de Levant tegenwoordig vermengen met jazz. Het knappe aan Nitai is dat hij die elementen over weet te brengen op de piano, een instrument met toetsen en hamers ingericht volgens het normale westerse toonstelsel, het octaaf verdeeld in 12 gelijke intervallen van een halve toonafstand. Daarbij ontbreekt dus de mogelijkheid om micro-intervallen te spelen, zoals gebruikelijk in Arabische muziek op de fretloze oud (luit) en de kanun (hakkebord), uitgerust met een verstelmechaniek waarmee snaren in micro-intervallen verstemd kunnen worden. Dat kan allemaal niet op een piano, net zoals viool-technieken als glissando, vibrato, due corde onmogelijk zijn en per defenitie elke toon espirando is, zachter wordend nadat hij is aangeslagen. Bij toetsenborden geldt over het algemeen sowieso, dat de intonatie voor de rekening komt van de stemmer vooraf, de analoge synthesizer uitgezonderd.

Maar heel soms slaagt een pianist erin, aan die wetmatigheden te ontsnappen. Dat kan eigenlijk niet en in een middeleeuwse samenleving zou zo'n iemand waarschijnlijk op de brandstapel zijn geworpen. Gelukkig bestond de piano toen nog niet en behoort de inquisitie tot het verleden. Artiesten als Chick Corea, Bill Evans en Glenn Gould zouden het in die tijd niet lang gemaakt hebben (als het instrument piano dan al bestaan had), tenzij zij onder de rokken van broeder Gerbert van Aurillac (de Franse paus Sylvester II) asylum hadden gezocht. Ook Nitai Hershkovits behoort tot die orde van magiërs en hij lijkt soms zelfs onderhavig aan de tijdnood die hem in de middeleeuwen vergund zou zijn geweest. Nitai verandert voortdurend van toonsoort, plotseling en gewaagd, allerlei speelse en verrassende wendingen toepassend. Zoals de levendige kauw tijdens zijn vogelvlucht, maar dan zonder het overdreven goede humeur van deze parmantige ‘dùive van de pestoor'. Integendeel: Nitai speelt hele passages alsof de duivel hem op de hielen zit en hem nog maar een paar seconden resteren om al zijn pianistische strapatsen eruit te gooien. Dat geeft de jonge virtuoos tegelijk een aangrijpend maar soms ook enigszins beklemmend charisma. Met andere woorden: Nitai inhuren om een kinderfeestje op te luisteren is a priori weggegooid geld. (Daarin verschilt hij dan weer wel van zijn voorbeeld Corea). Maar in een stemmige concertzaal met een vleugel en een spotlight kan Nitai Hershkovits (zowel solo als met zijn trio) de luisteraar urenlang boeien en verleiden, meeslepen naar een andere wereld, vol kleurrijke taferelen, ideële spanningen, melancholische fantasieën en bijkans zinnenprikkelende beeltenissen en dromerige bewegingen, ja licht-erotische liefkozingen en strelingen, zuiver en alleen door middel van zijn 'touch-sensitive awareness'. Kortom: zijn prachtige toon, elegante aanslag en ritmische finesse maken hem tot een internationale "outstanding pianist", die daarbij ook nog prachtige en doorwrochte composities afscheidt. Dit alles is uiteraard al veel langer bekend. Hershkovits tourt al jaren wereldwijd met Ari Hoenig en Avishai Cohen (de bassist), die hem ontdekte op jonge leeftijd in Tel Aviv. Hij is al eens omschreven als "'a genuine prodigy" (BBC); Qwest vat zijn spel samen als "delicate themes and phrasings"; De Duitse General Anzeiger Bonn omschrijft hem zeer treffend: “Hershkovits dances on the keys with the elegance of Fred Astaire and the melancholic wit of Charlie Chaplin.”

We luisteren vol ontzag verder naar het nieuwe album 'New Place Always', verschenen in 2018 op het label Yellowbird Records, door de sympathieke pianist aan ons opgestuurd. In het openingsstuk 'Red Wagon' (*) doet Nitai soms denken aan de fameuze Scientology kerkganger, "Sir Spanish Heart". Maar daarna ontvouwt Nitai zijn eigen idioom, vol eclectische fragmenten en ronduit misleidende dissonanten, zo snel aaneengeregen dat het bevattingsvermogen van de luisteraar alras verslagen in de hoek ligt. Nitai is zijn gehoor steeds een paar stappen voor, zoals in het tweede stuk 'Anette & Issac', waar hij steeds tevoorschijn komt als een duvel uit een doosje, met afgewisseld Ravel en Spaanse traditie in het vizier. Hij valt daarmee in dezelfde lijn als de Baleaarse pianist Marco Mezquida, ook al zo’n magiër die via de pianotoetsen en -hamers kan intoneren, wat natuurkundig een onmogelijkheid betreft. Maar ja: "niets karakteriseert een wonder beter, dan de onmogelijkheid het te verklaren door natuurlijke oorzaken", zei de fameuze Graaf De Buffon al (**). Het is de magische telekinese, die vanuit de ziel via de handen op het mechanisme wordt ingestraald en onvermijdelijk vuur en vlam ontsteekt. In het stuk 'Explaining Sage' construeert hij met zijn linkerhand 'haunting patterns' waarover hij dan rechts tonale schilderingen maakt van impressionistische aard. Een schizofrene kunst die het instrument piano nu eenmaal vereist: grote onafhanklijkheid, in feite tegenstrijdigheid tussen beide handen, en in zekere zin ook tussen beide hersenhelften. Dat is nog zo'n onvermijdelijke en noodzakelijke voorbestemming van de ware pianowonderen. En de pianowonderen, die zijn met mensen als Nitai Hershkovits de wereld nog lang niet uit.

[PJ_©STAB]

Nitai Hershkovits vereert Nederland met een concert op 1 mei 2019 in het BIMHUIS Amsterdam. Klik hier voor meer info en tickets.

(* Wereldmuziek... Het blijft een dubieuze term. Want welke muziek is eigenlijk niet van de wereld? Ja, de oude tempelzang, Hildegard von Bingen en J.S.Bach –dat zijn Hemelse emanaties- evenals de latere Coltrane, terwijl Sun Ra, Earth, Wind & Fire, Return to Forver, Magma en Weidorje ruimtereizen maken naar andere planeten, hetgeen Electric Light Orchestra en Ziggy Stradust ook beweren... maar voor de rest komt alles toch hoe je het ook wendt of keert van ode aarde, onze ondermaanse, uitermate sterfelijke dimensie? Maar dat terzijde…

(** Luister en bekijk 'Red Wagon' op YouTube

(*** “Rien ne caractérise mieux un miracle que l'impossibilité d'en expliquer l'effet par les causes naturelles!” Wie kent deze Franse geleerde Jezuïet-tuinman van Louis XV niet? De man is een onuitputtelijke bron van trefzekere wijze uitspraken, een voorloper van Charles Darwin en grote inspiratie, - ware het niet dat hij een enorme hekel had aan katten.