CD - Kika Sprangers Large Ensemble

Zelden brak iemand met zoveel verve door als de Nijmeegse saxofoniste Kika Sprangers (*1994). In 2015 werd het frèle talent al breed uitgemeten in de Jazzism, hetgeen nog eens dunnetjes werd overgedaan in 2017. Haar naam staat inmiddels onuitwisbaar gegrift in de handpalm van de Nederlandse jazz. “Kika Sprangers is on the rise in the Dutch music scene” , aldus Martin Fondse (die haar in zijn tijd bij het NJJO onder de hoede had). Het BIMHUIS doet er een schepje bovenop: "Kika Sprangers is klaar voor World Domination". Hatsekidee.

Nu is de Nederlandse jazz een klein wereldje en als je eenmaal op het bordes staat en het sneeuwballetje is rollende, dan wordt gegarandeerd een paar jaar de loftrompet over je afgestoken; dan sta je standaard op de rol bij elk festival en win je de ene prijs na de andere. Waar het na zo’n klaterend succesvolle doorbraak op aankomt, is aan zet te blijven en bijtijds vriend en vijand te verrassen met een nieuw album of project, bijvoorbeeld nieuwe stukken die een ongekende zijde blootleggen. Al was het alleen maar om artistiek ongrijpbaar te zijn en uit het hokje te breken, waarin de jazzcipiers je inmiddels gestopt hebben.

Human Traits

Zulks is de eigengereide Kika wel toevertrouwd. Vol accurate daadkracht heeft zij eind 2018 haar ensemble ververst, nieuwe stukken gecomponeerd en opgenomen in de studio van Chris Weeda (Osnabrück). ‘Human Traits’ heet de plaat die nu verschenen is op het succesvolle label ZenneZ Records en het wonderlijke is: het blijkt in feite Kika's debuutalbum! Vol verwachting halen wij het kleinood uit de enveloppe. Een luxe digipack komt tevoorschijn, tamelijk zakelijk vormgegeven in wit, zwart en vaal rood, met kernachtige titels in schreefloze kapitalen en zwart-wit fotografie, en binnenin een ingestoken '20 pages booklet'. Op de frontcover prijken zes kiekjes van Kika, door haar huisfotograaf Karin van Gilst, samengevoegd in een collage. Zes Kika’s, ogenschijnlijk peinzend en dolend over een schier eindeloze zandvlakte.

Het Concept

Het hele album is conceptueel opgehangen aan de portretfotografie van Karin van Gilst. Het boekje bevat acht close up portretten van personen die alleen bij de voornaam worden vermeld; acht onbekenden aan wie acht titels op de plaat zijn gewijd. Het concept blijkt samen met Van Gilst ontwikkeld. “Through the combination of her incisive portraits and my music, the listener is introduced to the characters” . Kika schrijft hierover in de liner notes: “If you have the nerve to look someone straight in the eye, you can get to know them. Straightaway. It is as though you are looking into their soul. That’s at the heart of this album.”

We drukken op en beluisteren het album, turend naar de bijbehorende portretten. Dat hadden we beter niet gedaan. Het concept met Van Gilst, die zeer zeker prachtig kan fotograferen, houdt de muziek nodeloos gekluisterd in de close up , black/white dimensie van de spreekwoordelijke ‘gevoelige plaat’, terwijl Kika’s muziek los van die prenten juist een kleurrijk avontuur met de luisteraar wil aangaan. “After listening, you’ll feel well-acquainted with the varied personalities present in the music,” aldus Martin Fondse in zijn liner notes. Met alle respect: dat vinden wij dus niet, tenzij Fondse de musici van Kika Sprangers Large Ensemble bedoelt. De geportretteerde mensen zijn in onze ogen lang niet zo bijzonder, hoe ‘straight in the eye’ we deze ook durven aankijken. De verplichting van de strenge Kika om de muziek te relateren aan de fotografie van Karin van Gilst, valt ons gewoon zwaar. Turend naar de bijbehorende portretten, ervaren we de afgebeelde mensen op den duur zelfs als hinderlijk aanwezig. We sluiten tijdens het luisteren liever de ogen en verwijlen in het abstracte, waar de persoonlijke beeltenissen verdwijnen als sneeuw voor de zon en waar pardoes kluwen kleuren en amorfe bewegingen opdoemen. Hetzelfde gebeurt tijdens de vier korte titelloze interludes , flarden van groepsimprovisaties die niet gerelateerd zijn aan de portretten. We voelen we ons als luisteraar meteen bevrijd en geoorloofd andere beelden dan Karin’s smoelenboek voor het geestesoog op te roepen. Nu weten we het zeker: het gekozen Human Traits-concept is een keurslijf en doet als zodanig de muziek tekort.

De Muziek

We concentreren ons derhalve op het toonkunstige aspect van het album en die is ontegenzeglijk indrukwekkend. Meteen Track 1 (een vrolijk majeurnummer met zalige dartele unisoni van Kika en zangeres Anna Serierse), tovert een glimlach die de rest van het album aanhoudt. Het leeuwendeel van de 12 tracks zijn compositorische meesterwerkjes die de luisteraar laten zweven, met soli van de bovenste plank. De plaat klinkt sowieso erg mooi en subtiel qua mix & mastering, (dat is altijd zo als engineer Chris Weeda in Osnabrück achter de knoppen zit), maar ook de band zelf is door een ringetje te halen. Het ‘elftet’ speelt synergetisch, met hoorbare liefde voor de bedenksels van Kika. Het heeft er alle schijn van dat Kika haar composities bewust op de nieuwe, meer akoestische bezetting heeft afgestemd. De romp van het ensemble wordt gevormd door een piano-trio (Schalkwijk/Fongaro/Romers) en een driestemmig dameskoor (Rambags/Serierse/Van der Lei), die tezamen een speeltuin bieden aan de solisten om vrijelijk tekeer te gaan. In track 9 en 11 leidt dit tot culminerende hoogtepunten, fantastisch samenspel met mooie soli. Kika zorgt als altijd voor gedecideerde lijnen op sopraan en alt (de laatste steevast lekker gejaagd), terwijl trompettist Koen Smits er met zijn landschappelijke toon liefst in elk nummer langgerekte, onthaastende kanttekeningen bij schildert. Ook de avontuurlijke fluitsolo van Remi Edson over het enigszins obligate akkoordenschema in het stuk ‘Pelle’ verdient eervolle vermelding. De mooiste soli worden evenwel gespeeld door Koen Schalkwijk, tot onze vreugde niet alleen op piano, maar ook en vooral op een originele Wurlitzer.

Alle reden dus, om de plaat te bemachtigen en tevens om Kika Sprangers Large Ensemble live te gaan bewonderen. Vrijdag 20 september is het release concert in het BIMhuis en daarna begint de Nederlandse tournee, inmiddels bestaande uit 13 concerten: Kika strijkt neer in Apeldoorn (21/9), Nijmegen (26/9), Rotterdam (27/9), Den Haag (28/9), Heerlen (2/10), Den Bosch (11/10), Tilburg (1/11) en Utrecht (22/11). Met haar nieuwe KS Quintet is Amersfoort (6/11), Soest (16/11), Amsterdam (29/12) en Leeuwarden aan de beurt (19/1).

[PJ_©STAB]

Lees meer over het album Human Traits op deze website. Review (2) door Robin Boer.

Lees eerdere ProgJazz artikelen over Kika Sprangers ( review Amersfoort jazz 2019 door Robin Boer / review UJazz Fest 2018 door Storm Bakker)

foto: Karin van Gilst