Kayak kan samen met Focus gerekend worden tot de grootste, nog actieve, symfonische rockbands van Nederland. Hoewel er altijd veel voer is voor discussie over deze term, ligt de waarheid ergens in het midden. Kayak maakt wel degelijk symfonische rock, maar dat is niet het enige; ze kunnen ook korte, bondige popliedjes brengen die niet per se symfonisch van karakter zijn. Avontuurlijk zijn ze dan vaak weer wel, dankzij de creatieve geest van componist/toetsenist Ton Scherpenzeel, die de band in 1972 samen met drummer/componist/producer Pim Koopman oprichtte en tot op de dag van vandaag de constante factor is. Scherpenzeel ís Kayak, en sinds 1977 kunnen we vaste tekstschrijver en levenspartner van Scherpenzeel, Irene Linders, daar ook toe rekenen. De laatste jaren heeft zij een zeer belangrijke rol gehad in de praktische zaken die bij de band horen, evenals regie tijdens de spectaculaire rockopera's 'Merlin' (2003), 'Nostradamus – The Fate Of Man' (2005) en 'Cleopatra – The Crown Of Isis' (2014). Allemaal schitterende projecten die aan de aandacht van het grote publiek zijn voorbijgegaan, maar die de luisterende en concertbezoekende liefhebbers een unieke ervaring rijker hebben gemaakt.

Maar liefst negen studio-albums, plus drie live-registraties, drie dvd's en twee verzamelboxen bracht de groep uit sinds de heroprichting in 2000. Kayak heeft zich in muzikaal opzicht nooit iets aangetrokken van de tijdsgeest (dat is voor ons al een dikke plus) en de prijs die ze daarvoor betalen is dat de mainstream media ze al jaren lang bijna op vakkundige wijze negeert. De absolute kwaliteit van zowel de composities als de uitvoering ervan in ogenschouw genomen, is dit zeer onterecht, nee, zelfs onvergeeflijk. Scherpenzeel (en wijlen Pim Koopman, die in 2009 overleed) beschouwen wij als liedjesschrijvers die zich kunnen meten met de hogere klasse op dit vlak.

Als er één Nederlandse band is die uw redacteur de afgelopen 13 jaar zeer intensief gevolgd heeft, is het Kayak wel. De band rondom componist/musicus Ton Scherpenzeel bestaat sinds 1972 en werd in 2000, na 18 jaar inactief te zijn geweest, heropgericht. Door de jaren heen is het een komen en gaan van musici geweest, maar het roer is in totaal twee keer echt drastisch omgegooid: de eerste keer in 1977, toen de drummer en bassist opstapten, de zanger ging drummen, er een compleet ander type zanger voor in de plaats kwam en er naast een nieuwe bassist ook nog twee achtergrondzangeressen werden toegevoegd. Vorig jaar werd zelfs de gehele live-band (op Scherpenzeel na natuurlijk) opnieuw samengesteld. Het vocale duo Edward Reekers (de nog enige vocale link met het verleden van Kayak) en Cindy Oudshoorn werd vervangen door Bart Schwertmann, het aantal gitaren is teruggebracht van twee (Joost Vergoossen en Rob Vunderink) naar één (Marcel Singor), bassist Kristoffer Gildenlöw en drummer Collin Leijenaar nemen de plaats in van respectievelijk Jan van Olffen en Hans Eijkenaar. Er ligt een nieuw studio-album (Seventeen) dat zeer positief ontvangen is door publiek en pers en na een mini-tour van een week, begin dit jaar, start nu een langere tour door diverse locaties in Nederland én Europa (waaronder Duitsland, Scandinavië en Rusland).

De aftrap vindt plaats in de stad waar Kayak ooit is opgericht: Hilversum. Op de locatie van het oude, afgebroken Tagrijn staat nu al heel wat jaar het eigenzinnige pand van Poppodium De Vorstin. Buiten in de rij treffen we al snel die-hard fan van het eerste uur, Jeroen 'Doefie' Kooistra, die dezelfde middag nog, teruggekeerd van vakantie, besluit deze show ook nog even mee te pakken. Ook dat kenmerkt Kayak-fans: een enorm fanatisme en toewijding voor de band en de muziek. Na het altijd wat onwenselijke logistieke proces van de (verplichte) garderobe à € 1 per kledingstuk, dat gelukkig dankzij de aangename verschijning van een uiterst vriendelijke jongedame wist te voorkomen dat het incasseringsvermogen binnen 10 minuten het nulpunt zou bereiken, begeven wij ons naar de zwarte zaal, die al snel (bijna) vol stroomt. Ongebruikelijk voor een clubconcert, maar wel prettig, is dat er keurig op de vooraf aangegeven tijd (20:45) wordt aangevangen. Het blijkt al snel dat een aantal mensen nog niet precies weten wat het exacte verschil is tussen een café en een concertzaal, maar we proberen ons er niet al te veel aan te storen vanavond: het hoofddoel is genieten van het nieuwe Kayak.

Het concert opent met een verrassende keuze: 'Love Of A Victim', van de vierde elpee 'The Last Encore' uit 1976. Het nummer is energiek, up-tempo en zowel zanger Bart als gitarist Marcel brengen hun vocale introductie. Het oude repertoire, dat oorspronkelijk door Max Werner werd gezongen, past beide heren goed. Dit geldt vanzelfsprekend voor het nieuwe materiaal van de plaat 'Seventeen', dat fris en toch herkenbaar klinkt. 'Somebody' is een typisch nummer in de herkenbare rock-stijl van Kayak en klinkt live ook als een klok. Iets anders zit dat met het epos 'La Peregrina', dat complex van aard is en barst van de ritme- en tempowisselingen. Tijdens dit stuk wordt duidelijk dat deze bezetting nog vers is en op bepaalde vlakken nog aan elkaar moet wennen. Ieder bandlid laat hier en daar wat steekjes vallen, al kunnen wij ons voorstellen dat dit de minder geobsedeerde luisteraar wellicht niet altijd is opgevallen. De niet altijd vlammende accuratesse van de geluidstechnici helpt soms ook niet mee; enkele keren worden microfoons te laat ingestart en klinken bepaalde keyboards te ver weg in de mix. Nu is dat laatste ook wel een flinke uitdaging in deze muziek: er bevinden zich in een aantal stukken dusdanig veel verschillende synthesizer, piano en orgelgeluiden, waarbij soms snel en vaak gewisseld moet worden tussen samples en klavieren. Het begrip 'multi-tasking' krijgt voor een toetsenist in een band dat dit type muziek speelt ieder concert weer een beetje een nieuwe betekenis. Om tegelijkertijd ook dan nog alle dynamiek op niveau te houden, is een vak apart. Het zat Kris (Gildenlöw) vanavond ook niet mee; zijn basgitaar werd door incompetent handelen van een logistiek bedrijf niet op tijd afgeleverd, waardoor er op geleende basgitaren moest worden gespeeld. Of dit de oorzaak was van het feit dat de bas gedurende het hele concert slecht te horen was is niet duidelijk, maar jammer was het zonder meer. Uiteindelijk is het ook even wennen om Kayak na jaren weer te horen met slechts één gitarist in de gelederen. In eerste instantie klonk dat wat onwennig in combinatie met de keyboards die soms wat ver weg klonken, maar tegelijkertijd schept het ruimte en krijgt het geheel een frisse, speelsere klank.

Daarentegen kunnen we wel stellen dat het zaalvolume zeer aangenaam was: in het verleden ervoeren wij Kayak-concerten doorgaans als te hard, maar vanavond was het in dat opzicht echt genieten. Oordoppen konden achterwege blijven. Hoogtepunten tijdens de eerste set waren 'Ballad For A Lost Friend' (de engelstalige versie van het Harry Mulisch gedicht 'Boezem' dat medio jaren zeventig verscheen op de LP 'Zing Je Moerstaal'. Bart had de LP zelfs bij zich), 'Never In A Million Years' (Bart op het lijf geschreven, perfect gezongen), de kleurrijke symfonische stukken 'Daphne (Laurel Tree)' en 'Merlin' (vooral de onnavolgbare gitaarsolo van Marcel maakt indruk), maar vooral de originele keuze voor 'Still My Heart Cries For You', geschreven door Pim Koopman, als drummer/componist/producer in de band actief gedurende de jaren 1972-1976 en 2000-2009. Een prachtige, emotonele compositie waar veel in gebeurt. Het in- en uitro in de vorm van mooie, aangepaste akkoorden op orgel, verdienen naar onze mening nog een aanvulling in de vorm van de zangmelodie, op gitaar of bas gespeeld, zodat deze passage nog iets meer tot leven komt.

Na de 15 minuten durende drink- en plaspauze werd set twee geopend met een akoestische versie van de suikerzoete single 'Seagull'. Een grote hit is het in 1981 nooit geworden en het is ook een beetje een vreemde eend in de bijt, en daarom leuk om hem weer in het repertoire op te nemen. Het kan nooit vaak live gespeeld zijn. Collin en Kris voegen zich weer bij de band, om zich klaar te maken tot wat wij persoonlijk een van de hoogtepunten van de avond vinden: het stuk 'Said No Word', afkomstig van de derde, alom geprezen LP 'Royal Bed Bouncer' uit 1975. Ook een nummer met meerdere tempo- en maatwisselingen, sterke grooves en veel energie. Ook nieuw in de live-show is het van 'Seventeen' afkomstige 'Cracks'. Ter achtergrond: 'Cracks' is het enige stuk op de nieuwe plaat waarop Kristoffer Gildenlöw is te horen. De rest van de baspartijen werden door Ton Scherpenzeel zelf ingespeeld. Ook drummer Collin Leijnenaar is niet te horen op de plaat, maar, i.v.m. logistieke redenen, Lean Robbemont.

Het maakt allemaal niet uit, deze band geeft vanavond een sterk concert weg en geeft tegelijkertijd de indruk dat er nog slagen te maken zijn op het gebied van interactie, communicatie, dynamiek en scherpte. De komende periode komen er veel gigs aan en de verwachting is dat het geheel over een paar maanden al veel meer richting geoliede machine zal klinken, zoals ook bij de vorige band na verloop van tijd alles raak en perfect was. Het is niet fair om bij een eerste show van de tour al absolute perfectie te verwachten, zeker waar het een groep betreft waarvan de leden nog niet zo heel lang samen musiceren en waarvan de vorige bezetting van een dermate hoge klasse was die nauwelijks geëvenaard kan worden. Ook deze musici leveren virtuositeit en vakmanschap. Bart en Collin laten het duidelijkst zien hoeveel plezier zij beleven aan het optreden en eerstgenoemde toont zich een aangenaam frontman. De anderen bedrijven weinig interactie, zowel onderling als met het publiek, vooral gefocust op hun partijen.

Na het fenomenale 'Walk Through Fire', eveneens van de laatste plaat 'Seventeen', laten de bandleden nog (kort) wat solo-acts horen, kundig vervlochten in een nieuw arrangement van 'Ivory Dance' dat in 1978 als b-kant verscheen op zowel de single 'Phantom Of The Night' als de grootste Kayak-hit 'Ruthless Queen.' Laatstgenoemde mag natuurlijk niet ontbreken tijdens een Kayak-concert. Hoewel Ruthless Queen onlosmakelijk verbonden is met de fluwelen stem van Edward Reekers, mogen we de vertolking door Bart Schwertmann graag aanprijzen door zijn frisse interpretatie. Tijdens de afsluiter 'Full Circle' is Ton even de kluts kwijt, maar vakmusici lossen dat eenvoudig op door gewoon door te gaan op het punt waar ze gebleven zijn: het stuk beweegt zich voort richting climax en de band verlaat geamuseerd het podium. Het ultieme Kayak-nummer 'Starlight Dancer' is voor de toegift bewaard, om uiteindelijk passend af te sluiten met de slottrack van 'Seventeen': 'To And End' met een glansrol voor Ton op piano.

Bij ProgJazz houden wij doorgaans niet zo van het maken van vergelijkingen, tenzij wij dit op zijn plaats achten. Bij deze: het vorige Kayak (een zevenmansformatie) klonk groots, vol, hard, gepolijst en vocaal nagenoeg vlekkeloos. Het nieuwe, huidige Kayak klinkt anders: lichter, speelser, frisser, bij vlagen nog wat zoekende en onwennig, maar vol potentie. Het grote succes van de nieuwe plaat en de lovende recensies, alsmede de breed geprogrammeerde tour die gestart is, geven een mooi toekomstbeeld. Het gezegde 'je bent zo goed als je laatste plaat' beschouwen wij dan ook als gepast in het geval van Kayak. Zoals het er nu naar uitziet, is het vuur nog lang niet gedoofd en hopen we nog een aantal mooie albums en live-shows te mogen verorberen. Het zou meer dan terecht zijn.

[©PJ_RB]

Bezetting:

Ton Scherpenzeel – toetsen, achtergrondzang

Marcel Singor – gitaar, lead- en achtergrondzang

Bart Schwertmann – lead- en achtergrondzang, gitaar, basgitaar

Kristoffer Gildenlöw – basgitaar

Collin Leijenaar – drums

Setlist:

Love Of A Victim / Rhea / Ballad for a Lost Friend / A Million Years

Somebody / La Peregrina / Falling / Mammoth / Daphne (Laurel Tree)

Still My Heart Cries For You / Merlin / Seagull / Said No Word

Cracks / Feathers and Tar / Walk Through Fire / Ivory Dance (solo section)

Chance For A Lifetime / Ruthless Queen / Full Circle

Encore: Starlight Dancer / To an End