Tigran Hamasyan
EEN PORTRET
tekst: Storm Bakker, november 2019
Komend weekeinde strijkt de Armeense pianist Tigran Hamasyan neer in Nederland. Op 9 november concerteert hij in De Oosterpoort in Groningen en de dag erna, op 10 november, met Mathias Eick in de Verkadefabriek, Den Bosch. ProgJazz is daarbij en blikt hieronder alvast vooruit.
Urartu
Hij is pas 33, maar geniet over de hele wereld grote bekendheid. Tigran Hamasyan werd in 1987 geboren in de stad Gjoemri in Sjirak, vlakbij de huidige grenzen met Turkije en Georgië, een jaar voordat de stad verwoest werd door de aardbeving. Deze landstreek in het noord westen van Armenie (in de Sovjet-tijd Alexandropol geheten) is van oudsher een smeltkroes van culturen, godsdiensten en mysteriescholen, niet voor niets de kribbe van de illustere mysticus George Ivanovitsj Gurdjeff. De Hamasyan familie (geworteld in Kars, aan de Turkse zijde van de grens) verhuisde in 1990 naar de hoofdstad Yerevan, een moderne en ontwikkelde metropole aan de voet van de berg Ararat. In antieke tijden behoorde de hele landstreek tot het Hellenistische koninkrijk Groot-Armenie (sinds 190 v C) onder de Dynastie van Artaxias, dat een voortzetting was van de Perzische Satrapie onder de Dynastie van de Orontiden, die weer volgde op het illustere koninkrijk onder de dynastie van Argishti, Urartu geheten, vernoemd naar de heilige berg Ararat, waar Noach strandde met zijn ark. Armenië is als zodanig het mythische Rijk van de Levensboom, de legendarische bakermat van de post-deluviale mensheid.
Hybride
Dit alles zij hier vermeld niet zonder reden. De bijzondere Armeense achtergrond is altijd en overal hoorbaar aanwezig in het spel van Tigran, die al sinds zijn tienerjaren experimenteert met de vermenging van Armeense folklore met jazz en rock. Uit de platenkast van zijn vader, een juwelier, trok de kleine Tigran platen van The Beatles, Deep Purple en Led Zeppelin. Van een oom kreeg hij jazzpianist Art Tatum aangereikt, van zijn pianoleraar Vahag Hayrapetyan de inzichten van Barry Harris. Maar overal in de hem omringende hoge Kaukasus ademen de bergen tot op de dag van vandaag de liederen van de oudheid. Deze archaïsche adem is toonaangevend aanwezig in de muziek van Hamasyan, of dit nu zijn piano solo’s betreft (op de albums ‘A Fable’ uit 2011 of ‘Ancient Observer’, France 2016/2017 klik ), zijn quintet met zangeres Areni Agbabian (klik) en (klik) of zijn collaboraties met het Yerevan Staatskamerkoor ('Luys i Luso'). Dit laatstgenoemde project werd al prachtig beschreven door Mischa Andriessen in Trouw, maart 2018: “Hamasyan is het volwassen wonderkind dat middenin die geweldig ontroerende muziek toch even wil uitproberen of de harmonie niet ook even net anders kan.” ( lees hier ) Hamasyan is inmiddels uitgegroeid tot één van de meest vooraanstaande artiesten van de nieuwe hybride vorm van global jazz.
Aratta Rebirth
Maar ook met zijn in 2009 opgerichte progressive jazzrock ensemble Aratta Rebirth, verkent Hamasyan op muzikale wijze de mythologische bakermat van de oer-Armeniërs. De groep werd vernoemd naar het legendarische rijk Aratta uit de oude Sumerische bronnen (derde millennium voor Christus). Aratta Rebirth blinkt uit in extaltische doch strak gespeelde odd meter progjazz annex jazzrock , waarbij de bas volop unisono wordt gedubbeld met de piano linkerhand, her en der distortions worden aan- en uitgetrapt, energetische soli met de Fender Rhodes en synthesizers, met als kers op de taart het alt saxofoonspel van Ben Wendel. Luister hier naar ‘Serpentine’ . Toch is het niet zomaar een virtuoze pendant uit het jazzrock-kielzog van de vlijmscherpe Amerikanen Tribal Tech en Vital Tech. Hamasyan en kornuiten ontstijgen het Ahrimanische gehalte door de toevoeging van een Luciferisch en mystiek element, zoals bij Mahavishnu, Return to Forever, aan de duistere kant aanschurkend tegen Magma en Infernal Machina. Zeg maar: wat je krijgt als Aka Moon bij de Noachiden was gaan logeren, in plaats van bij de Pygmeeën.
In 2001 sloeg Hamasyan zijn vleugels uit en trok de wijde wereld in, om succesvol deel te nemen aan internationale piano-concoursen. Het regende prijzen en eervolle vermeldingen in Parijs, Juan, Montreux en Moskou. In 2006 werd zijn talent bekroond met de eerste prijs in de prestigieuze competitie van The Thelonious Monk Institute of Jazz (sinds 2018 The Herbie Hancock Institute of Jazz geheten). Na een verblijf in de Verenigde Staten van Amerika verhuisde Hamasyan terug naar zijn vaderland Armenië, waar hij als nationale trots gekoesterd wordt. Dat laaste is mooi verwoord door een zekere bewonderaar Sona Hovasapyan, als reactie op Hamasyan’s YouTube film van 'Fides Tua ' uit 2017. "There is an expression in Armenian հոգինտակնուվրաանել֊֊to turn one's soul upside down. That's what he does to me. I feel connected with all of my ancestors. I feel the oneness of all, my roots and him as the instigator."
[PJ_©STAB]
