Zonder twijfel is John Zorn (2 september, 1963, New York) een van de meest markante kunstenaars in de muziekgeschiedenis. Niet alleen zoekt hij in een talrijke lijst van genres, waaronder jazz, rock, hardcore, klassiek, surf, metal, soundtrack, ambient en diverse vormen van geïmproviseerde muziek, de grenzen op van het mogelijke; hij overschrijdt deze grenzen meer dan eens. Naast zijn hoofdinstrument (alt-sax) bespeelt hij ook piano, gitaar en fluit. Met een discografie van wel honderden albums in talloze verschillende bezettingen kunnen we Zorn beschouwen als een van de meest productieve componerende musici van de afgelopen 45 jaar. Maar het extreem hoge volume van componeren en musiceren beperkt zich niet tot de studio alleen; ook wordt er veelvuldig opgetreden over de hele wereld, veelal in de vorm van marathons: thema-dagen waarop verschillende ensembles aantreden en werken uit Zorn's omvangrijke oeuvre opvoeren.

Na het kopen van een plaat van Mauricio Kagel in 1968, op vijftienjarige leeftijd, raakte John Zorn geïnteresseerd in experimentele- en avant-garde muziek. Hij verdiepte zich in partituren, leerde zichzelf te orkestreren en te werken met contrapunt. Hij studeerde vervolgens compositieleer bij Leonardo Balada. Zorn beleefde zijn eerste grote doorbraak in 1985, met het album The Big Gundown: John Zorn plays the music of Ennio Morricone , waarop uitdagende en eigenzinnige arrangementen te horen zijn van beroemde stukken van de legendarische filmcomponist. Andere beroemde albums van Zorn zijn het in 1987 uitgebrachte Spillane , waaraan onder meer Albert Collins en het Kronos Quartet hun bijdrage leverden; Spy vs.Spy , een tribute-album rond de free-jazz saxofonist/violist/trompettist/componist Ornette Coleman, bestaande uit zijn composities in een hardcore-style arrangement waar Zorn inmiddels bekend om was geworden; en wellicht zijn meest begeerde werk ooit, Naked City , uit 1989, een formatie met grootheden als Bill Frisell, Fred Frith, Wayne Horvitz en Joey Baron (die tot op de dag van vandaag Zorn's favoriete drummer is en nog zeer regelmatig met hem speelt). Met deze formatie speelde Zorn bekende filmthema's in eigenzinnige uitvoeringen, waarmee hij bekendheid genereerde, maar ook noot-voor-noot doorgecomponeerde hardcore-jazz 'miniatures', veelal vocaal aangevuld door de Japanse vocalist Yamataka Eye en later Mike Patton (bekend van de Amerikaanse crossover rockband Faith No More ). Kort na deze periode nam Zorn afstand van het platenlabel Nonesuch, om in 1995 zijn eigen label Tzadik te lanceren, maar niet zonder eerst nog twee mijlpaalen de wereld in te lanceren: News For Lulu en More News For Lulu (1988, 1992), Deze platen bevatten composities van jazzlegendes Kenny Dorham, Sonny Clark, Freddie Redd en Hank Mobley. De arrangementen vallen op door de afwezigheid van drums en percussie; alleen Zorn, Bill Frisell en George Lewis zijn te horen.

Door de jaren heen bracht Zorn tientallen platen uit, in een volume dat zelfs voor de die-hard fan haast niet bij te houden is, zeker in de dagen voor het alledaags gebruik van het internet. Een andere belangrijke kant van John Zorn is zijn filmmuziek. Voor documentaires, underground films, tv-reclames en animatiefilms zijn tientallen werken opgenomen. Vele onafhankelijke filmmakers raakten geïnteresseerd in de muziek van Zorn en vroegen hem voor muziek te zorgen. Daarbij heeft hij veelvuldig gebruik gemaakt van grote hoeveelheden verschillende soorten musici, die hem jaren lang trouw zijn gebleven. Want als je eenmaal met John Zorn te maken hebt gehad, kom je niet zomaar van hem af. Je gaat een samenwerking aan voor het leven. Andere belangrijke projecten gedurende zijn carrière zijn Painkiller (met o.a. Mike Patton, dat raakvlakken heeft met Naked City , maar meer verbonden is aan hardcore en rock dan aan jazz) en Masada : muziek uit de Joodse traditie in de vorm van zeer virtuoze klezmerjazz en wat tot op de dag van vandaag nog steeds een van de meest geliefde combo's uit de koker van John Zorn is. Van Masada zijn later nog elektrische- en string-varianten gepresenteerd op zowel plaat als podium.

Een meer subtiele en romantische kant van Zorn horen we terug in de groep The Dreamers , bestaande uit Joey Baron en Kenny Wollesen op drums en vibes, Cyro Baptista op percussie, Jamie Saft op keyboards en Trevor Dunn en Marc Ribot op bas en gitaar. Zorn speelt hier en daar saxofoon mee, maar zijn rol is vooral compositorisch. De albums van dit combo behoren tot zijn best verkochte en als er mee wordt opgetreden zijn uitverkochte zalen gegarandeerd. Een ander element dat veelvuldig aan bod komt gedurende Zorn zijn artistieke loopbaan, is kamermuziek. Door middel van strijkkwartetten en grotere ensembles afkomstig uit verschillende windstreken presenteert Zorn complexe en avontuurlijke muziek, veelal verbonden aan specifieke thema's en personen uit de geschiedenis, zoals musici, schrijvers, filosofen, regisseurs en andere kunstenaars. Geluid 'an sich' is iets wat Zorn over het algemeen niet zo interesseert. Mensen, en met name de interactie tussen hen, daarentegen, geven hem volle energie en inspiratie. Werk is zijn voedsel; hij speelt de laatste jaren nog sporadisch mee tijdens concerten en op platen en profileert zich grotendeels (en liever) als componist. Wel is hij waar mogelijk altijd aanwezig bij de optredende musici, soms om live aanwijzingen te geven en het concert richting te geven, ofwel als toeschouwer. De afgelopen 14 jaar stonden grotendeels in het teken van het Book Of Angels , een uit 316 (!) composities bestaande catalogus van Masada-composities, dienend als vervolg op het al 205 composities tellende Masada-book dat op 10 cd's is opgenomen door het originele combo. Kenmerkend aan al deze composities is het gebruik van de toonladder 'frygisch dominant' (d.i. mineur harmonisch V), typisch in de Joodse muziektraditie. De 316 composities van het Book Of Angels waren binnen 3 maanden een feit en werden over een periode van 14 jaar door diverse solo-artiesten- en groepen opgenomen. Inmiddels staat het derde boek van Masada, getiteld: Book Of Beriah , op het punt van verschijnen in de vorm van een box-set die door middel van een crowdfund-actie tot realisatie is gekomen. Andere projecten als Moonchild, Gnostic Trio en Simulacrum genereren veel interesse en lovende recensies.

De muziek van John Zorn staat mijlenver af van wat doorgaans wordt gekwalificeerd als toegankelijk, luistervriendelijk, melodisch of gangbaar. Het vergt dan ook veel van de luisteraar; zelfs die met een getraind oor en 'open-mind'. Toch zal de avontuurlijk ingestelde luisteraar beslist iets vinden dat hem/haar zal behagen, gezien de grote diversiteit die er wordt geboden. De omvang van alle projecten is dusdanig overweldigend, dat de geïnteresseerde lezer het beste zelf op onderzoek uit kan gaan op de website van Tzadik of andere Zorn-gerelateerde webpagina's en wiki's. Gezien het zeer hoge volume van releases op het Tzadik label, is het moeilijk om bij te blijven met alle Zorn-releases, maar er zijn dit jaar drie albums verschenen onder zijn eigen naam: The Urmuz Epigrams, Insurrection en In A Convex Mirror . Deze drie albums worden zeer binnenkort op deze site onder 'Recensies' besproken.

[©PJ_RB]

Artikel naar aanleiding van de komst van John Zorn naar het festival November Music 2018