Jazz in de ban bij NPO
tekst: Storm Bakker
Vanaf januari 2023 gaat Radio 4 verder onder de noemer NPO Klassiek. Daarmee wordt het laatste greintje geïmproviseerde muziek definitief uit de programmering verstoten, beaamt zendermanager Simone Meijer volmondig in De Volkskrant (1/11/22). Het staat volkomen haaks op haar andere bewering in hetzelfde artikel, te willen bouwen aan “één platform om de muzikale schatkist te ontsluiten.”
Jazz in de ban
De Nationale Publieke Omroep heeft de afgelopen jaren stelselmatig de programma’s de nek omgedraaid waarin geïmproviseerde muziek aan bod kwam. Programma’s die wel degelijk voorzagen in een belangrijke behoefte en die -net als buitenlandse zenders als Klara en WDR- bewijzen dat een hybride programmering goed te doen is. Zendermanager Meijer zegt: “Ik vind absoluut dat wereldmuziek en jazz thuishoren in het publieke aanbod, maar niet bij ons.”
Maar bij wie dan wel? Klaarblijkelijk gaat zij ervan uit dat er geïmproviseerde muziek aan bod komt op andere zenders. “Wij behandelen duizend jaar muziekgeschiedenis. Die andere vijf stations richten zich op pakweg de laatste honderd jaar of nog minder.” Dit is alleen in het buitenland het geval en hier en daar in den lande, door toedoen van onbezoldigde jazzpiraten.
Inspiratie
Wat Meijer kennelijk ontgaat, is de onbetaalbare inspirerende werking die uitgaat van radiomakers als Co de Kloet en Aad van Nieuwkerk, vroeger Jan de Winter, Michiel de Ruyter, Cees Schrama en Paul van Schaik. Ooit werden de jonge generaties nog op het goede spoor gezet door dergelijke cats van de publieke omroepen. Dit leverde belangrijke bijdragen op aan het Nederlandse muziekleven, de ontwikkeling van jazztalent en de interesse van oude en nieuwe liefhebbers. Het is in dat licht bezien eigenlijk armoe troef, dat er bij de NPO geen zender bestaat uitsluitend voor geïmproviseerde en nieuwe muziek, of in combinatie met kunst, literatuur en filosofie.
Genre
Door het aanbod te beperken tot het bekende labeltje ‘aangenaam klassiek’, worden behalve jazz en wereldmuziek ook nog andere interessante genres in de ban gedaan, die de afgelopen halve eeuw juist meer en meer overlappen en versmelten. “In feite krijgt de luisteraar op Radio 4 relatief veel probleemloze, makkelijk in het gehoor liggende muziek voorgeschoteld en het lijkt erop dat Meijer niets te maken wil hebben met hedendaagse ontwikkelingen, waarbij grenzen van genres worden overschreden.” Aldus Ruud Bergamin (musicus, docent en auteur) in de VPRO-gids (#48, 26/11/22): "Het zou verfrissend zijn als men de ramen bij Meijers zender openzette en afstapte van de eenzijdige focus op een geïsoleerd (maar eigenlijk niet te isoleren) genre. Misschien zullen er enkele luisteraars afhaken, maar er zullen ook nieuwe bijkomen met interesse in verrassende muziek.” Jazzmusicus Dick de Graaf schrijft in de Volkskrant (3/11/22): “Het zou me niet verbazen als dezelfde helft van de luisteraars die volgens Meyer de radio uitzet als op NPO Klassiek jazz klinkt, dat ook doet als er nieuwe muziek wordt gespeeld. Mocht ze toch beseffen dat het haar taak is een nieuw publiek kennis te laten maken met onbegrensde muziek, dan is de stap naar de jazzmuziek snel gezet.”
Inclusie
De NPO blaast zelf hoog van de toren, zeggende “echt open te zijn - voor iedereen en voor elkaar, voor alle geluiden in de samenleving.” Ben van den Dungen, musicus en bestuurslid van zowel BIM en BUMA, benadrukt in zijn protestbrief aan de NPO dat de beslissing jazz in de ban te doen ten koste gaat van het streven naar inclusie. Hij meent dat klassieke muziek en jazz elkaar van nature zelden uitsluiten. “Het betreft twee muziektradities waarvan zowel de beoefenaars als het publiek van alle leeftijden zijn, die zich meestal prima met elkaar verhouden en die zich bij elkaar thuis voelen op een radiozender voor kwaliteitsmuziek van de iets 'hoogdrempeliger' soort.” Van den Dungen is van mening, dat de NPO verder zou moeten kijken naar het effect van deze beslissing. “Het educatieve element en het verbindende element van een inclusief kanaal zijn argumenten die te weinig worden meegenomen in deze beslissing.”
Commercie
De NPO beweert zonder blikken of blozen dat het een podium wil zijn waar Nederland zijn cultuur en identiteit laat zien. “We maken programma's en online content die nieuwsgierig maken, prikkelend zijn en die onafhankelijk van politiek en commercie worden gemaakt.” Het is een schril contrast met wat Simone Meijer beweert, "dat de helft van de luisteraars de radio uitzet als er jazz klinkt". Het is dit soort kort-door-de-bocht-mentaliteit, een mix van egoïsme en domheid, die de toch al zieltogende Nederlandse muziekcultuur smoort in de kiem. Hetzelfde geldt voor het afgeknepen muziekonderwijs, de wegbezuinigde jazzpodia en het hele verschraalde kunstmilieu, waardoor muziekprofessionals gedoemd zijn als hobbyisten te opereren. Blijkens de opmerkingen van Meijer over de luisterdichtheid, is de NPO-profieltekst gebakken lucht van de bovenste plank. Lulkoek. De beslissing om jazz te verbannen van de publieke zender is kennelijk genomen op grond van vermeende luistercijfers, een beleidskoers die niet thuishoort bij de Nederlandse Publieke Omroep, die tenslotte betaald wordt uit de zak van het publiek (lees: de belastingbetalende bevolking), waartoe ook minderheden als jazzliefhebbers behoren.
[PJ_©Storm Bakker 10/12/22]
