SPECIAL
TON SCHERPENZEEL
Fakkeldrager van de Nederlandsche Sympho Rock
tekst: Storm Bakker en Robin Boer | 15 oktober 2021
beeld: Constance Zwerus
Ton Scherpenzeel behoeft nauwelijks introductie, zeker niet op een website als deze. Altijd -en ook nu- volgt er op die woorden desalniettemin een weelderige introductie, gevolgd door een bloemrijk curriculum. En niet onterecht in dit geval. De toetsenist is al een halve eeuw de fakkeldrager van de symfonische rock in Nederland, met de band Kayak, terwijl hij als componist zijn naam kraste in de handpalm van de vaderlandse muziekgeschiedenis. Het Leidsch Dagblad beschouwt hem als “misschien wel de meest onderschatte en onopgemerkte componist in de Nederlandse populaire muziek”. [bron] Anno 2021 verrast hij vriend en vijand met twee albums: Out of this World en Velvet Armour.
ProgJazz licht de doopceel van deze illustere fakkeldrager van de Nederlandse Symforock, die zowel geschiedenis leeft als schrijft. In deel 4 de review over het album Velvet Armour.
DEEL 4
Velvet Armour - de review
Deze maand komt het Nederlandse symforock-fenomeen Ton Scherpenzeel met Velvet Armour, zijn vijfde solo-album en als zodanig de opvolger van het prachtige The Lion’s Dream (2013), waar wij van ProgJazz al zo van onder de indruk waren. Velvet Armour is vandaag 15 oktober uitgebracht op Bandcamp en (voorlopig) niet te streamen op commerciële streaming platformen. Een eigenzinnig initiatief dat door ProgJazz van harte aangemoedigd wordt.
Velvet Armour
Ton Scherpenzeel legt uit: “Nou, je kunt dus voorbestellen via de Bandcamp-site. Fysieke CD’s, maar ook download en streaming. Ik heb met het label afgesproken voorlopig niets op Spotify en andere streaming diensten te zetten, om zoveel mogelijk CD’s te kunnen verkopen. Je verdient er geen mallemoer mee, en dat het werkt om bekendheid voor je product te krijgen en zo mensen tot aankoop van je CD of LP te bewegen, is volgens mij maar heel beperkt waar. Het voelt voor mij alsof je je werk te koop zet maar meteen ook maar in de uitverkoop gooit. Uiteindelijk gaat het natuurlijk toch wel gebeuren, want na drie maanden is de verkooppiek, als die er komt, wel voorbij en je wilt toch dat mensen je muziek horen. En ik moet eerlijk zeggen, als consument ben ik blij met Spotify e.d., alleen als artiest niet.”
“Velvet Armour will catapult the listener back in time to the essence of the Medieval Renaissance era”, aldus het begeleidend schrijven op de site [klik]. “With a perfect blend of Baroque Folk and Progressive Rock ballads, the album offers a little something for everyone”. We zijn enorm benieuwd en de teaser bewijst dat er geen woord van gelogen is. My Heart Never Changed (een stuk afkomstig van de Kayak-plaat Royal Bed Bouncer), is meteen een schot in de roos en doet ons smeken om meer. Zijn prachtige harpachtige pianospel neemt de luisteraar mee naar het middeleeuwse hof, om rond te schrijden tussen de edelen in maillots en hun jonkvrouwen met de wellustig opgeduwde boezems.
Old Soul in a New Age
“My music can perhaps best be described as an old soul in a new age. I am also not a purist when it comes to the use of certain instruments- they didn’t have a grand piano back in the 1500’s but if it sounds right, I’ll use it. But more often than not it’s fiddle, flute, harpsichord, or lute, or (baroque) guitar because they give the music that distinct, timeless atmosphere.”
Scherpenzeel neemt alle instrumenten voor zijn rekening, behalve de strijkers (Majoor, Menacho, Kleijer en v.d. Vuurst die werden opgenomen in de BB studio in zijn eigen dorp Hilversum. Annet Visser (Flairck) ging over de fluiten, Rens van der Zalm over de fiddle en vrouwlief Irene Linders deed de achtergrondzang. “Although the folky and classical elements have always been present in the music of Kayak, I couldn’t do a project like this with Kayak."
Het album is zeer waarschijnlijk het mooiste wat Scherpenzeel ooit zal maken.
Middeleeuws
Enigszins ironisch is dat we op zowel The Lion's Dream als op Velvet Armour wel een aantal Kayak composities terugvinden. Op de laatste betreft dit het uit 1975 stammende My Heart Never Changed, dat oorspronkelijk verscheen op Kayak's derde LP Royal Bed Bouncer. Dit stuk past uitstekend tussen de andere composities op het album, omdat het van zichzelf kenmerken bevat uit de middeleeuwse muziek. Een compositie als In Between Tides (Anywhere But Here, 2011) of A Whisper (Letters From Utopia, 2009) had ook absoluut niet misstaan hier.
Rijke intervallen
Andere hoogtepunten zijn instrumentale stukken als het meeslepende Noughts and Crosses en het zeer emotionele Lily's Lament: een melancholisch stuk met een wonderschone melodie, evenals Secret Garden. Dat geldt ook voor River To The Sea waar we direct op de rijke intervallen worden getrakteerd, die we gewend zijn van de componist Scherpenzeel. Opener The Rose and Crown doet bij het intro sterk denken aan Close To The Fire (Kayak): het titelstuk van het gelijknamige come-back album uit 2000. Niet vreemd, want ook daar verzorgde Annet Visser de fluitpartijen en waren dergelijke Middeleeuwse invloeden hoorbaar.
Spiegels
Alle tracks individueel bespreken zou een wat eentonige aangelegenheid worden, want ze zijn stuk voor stuk ijzersterk. In ieder stuk is ruim voldoende emotionele, harmonische en melodische variatie te vinden om de boog voortdurend gespannen te houden. Toch willen we Hands Of Time niet onvermeld laten. Nog een typisch voorbeeld waar de compositorische kwaliteiten en kenmerken van Scherpenzeel uitstekend naar voren komen. Dat geldt ook voor het sublieme Mirrors Of Versailles dat de luisteraar meetroont naar het Ancien Regime, de pruikentijd van de Franse koningen Louis XIII en XIV. Met zijn prachtige arrangement en tonale architectuur weet Scherpenzeel de grandeur van de gouden Spiegelzaal in het kasteel zelfs te overtreffen.
Absolute essentie
Met maar liefst achttien stukken (eigenlijk zeventien, want de laatste betreft een instrumentale versie van River To The Sea) en een speeltijd van ruim 57 minuten komen we niets tekort. Het album geeft de absolute essentie van Scherpenzeel's muziek weer, zonder de aankleding van een rockband, waardoor toch altijd een deel van de echte mystiek wordt ingeleverd.
Vocalen
Opmerkelijk is dat Scherpenzeel op dit album zelf de vocalen voor zijn rekening neemt en daarbij de typische Kayak-sound openbaart, die onmiskenbaar de klankkleur van de seventies is, maar in onze fantasie ook niet misstaan had aan het hof van Henry VIII. “I do not really see myself as a singer,” aldus Scherpenzeel, “but my voice reflects my music in its purest form. It’s as close to me as you’re gonna get.”
Welnu, er is niets mis mee. Het is zelfs zeer goed en passend voor de beoogde mix van folk, renaissance, baroque en prog rock music, waarop Scherpenzeel de mensheid al 50 jaar trakteert. Filmische muziek waar de liefde voor het verre, romantische verleden vanaf druipt; de wil om te ontsnappen aan de alledaagse sleur en ongein, de moderne samenleving, het gemene volk en de platvloerse wereld.
Met Velvet Armour zet Scherpenzeel de kroon op zijn schepping. Het album is zeer waarschijnlijk het mooiste wat Scherpenzeel ooit zal maken. De muziek is gelaagd en indrukwekkend diep; zij klinkt bij tijd en wijle als een veelkoppig concertgebouworkest, mede dankzijde geluidsengineers van BBT en EQuuS. Bovendien ziet het album er ook zeer fraai uit, dankzij de fijne touch van Henk Philhelmon Bol. Op Velvet Armour heeft de maestro verder alles zelf gedaan. Hij bewijst zodoende -waarschijnlijk onbedoeld- dat hoe minder mensen hij om zich heen heeft, hoe beter hij is.
[PJ © 2021 STAB & RB]
Lees ook de andere delen van deze ProgJazz special over Ton Scherpenzeel
DEEL 1 KAYAK Band History part 1
