R E V I E W

MAGMA LIVE IN LEUVEN

8 OKT 2021 | Het Depot, Leuven (BEL)

"intens en overdonderend als vanouds"

Tekst: Laurent Sprooten

Beeld: Laurent Sprooten / Fred van de Water | edit ProgJazz

Op deze zonnige vrijdagnamiddag in oktober kun je ze op het Leuvense Martelarenplein gemakkelijk herkennen, de diehards onder de Magma-fans: grijs-pluizige ex-studiebollen in non-descripte kledij en, een stuk opvallender, een trouwe schare ‘Magmanen’ die hun T-shirts met het band-logo trots dragen en post vatten bij de nog gesloten deuren van concertzaal Het Depot. Zij willen het allemaal van dichtbij meemaken.

Maar het zijn zeker niet alleen de ‘bedevaartgangers’ die de zaal uiteindelijk vullen. Er zijn groepjes studenten (m/v), vaste Depot-gangers en hier en daar bekennende King Crimson-fans of adepten van moderne progrock-bands. In het publiek wordt naast Vlaams opvallend veel Frans gesproken, een enkele keer hoor je zelfs Duits. En Nederlands.

Leuven is in deze tournee de dichtst bij Nederland gelegen concerthalte die door Magma wordt aangedaan. Wij vonden dit een goede gelegenheid om te onderzoeken hoe de band ervoor staat na een even passieve (Corona) als turbulente periode (majeure personeelswisseling). Genoemde factoren waren meteen ook de reden dat de reis naar Leuven met enige reserve werd ondernomen.

Ontslaggolf

Eind 2019 werd bekend dat bandleider Christian Vander de geniale bassist Philippe Bussonet, vibrafonist/arrangeur Benoit Alziary en de jonge keyboarder Jerôme Martineau-Ricotti had ontslagen. Bussonet maakte al sinds eind jaren negentig deel uit van de band en was met zijn intense en spectaculaire sound mede verantwoordelijk voor de herrijzenis van Magma in het nieuwe millennium. De tandem Vander-Bussonet leek aangesloten op een atoomklok, zo zeker en soeverein was hun omgang met de complexe en veeleisende ritmiek. Alziary trad in 2006 toe en zorgde meteen voor een accentverschuiving in de Magma-sound, in die zin dat de vaak prominente keyboards het moesten afleggen tegen de sonore en percussieve vibrafoon. Het vertrek van deze twee pijlers van de band zorgde in Magma-fangroepen voor serieuze beroering, reden waarom Christian Vander op Facebook een bericht plaatste dat als motivering van de ontslaggolf was bedoeld, maar dat uiteindelijk niet meer was dan een ‘bedankt en tot ziens’.

Top

Als vervanger van Philippe Bussonet werd Jimmy Top gepresenteerd. Hij is de zoon van Jannick Top die in de jaren zeventig de vaste Magma-bassist was, onder meer op de oerversie van Mekanïk Destruktïẁ Kommandöh (MDK), het signatuurstuk van de band. Over hem heeft Vander nooit onder stoelen of banken gestoken dat hij hem als zijn favoriete bassist beschouwt. En hoewel Jannick Top wel degelijk diverse keren als gast bij Magma optrad, is er van een hernieuwd vast engagement nooit sprake geweest. En toen kwam dus de zoon in beeld…

Veelzeggend was ook de vervanging van Benoit Alziary en Jerôme Martineau-Ricotti. In hun plaats kwamen jazzpianist Thierry Eliez (keyboards) en Vander’s oude kompaan Simon Goubert op elektrische piano. De laatste speelde mee op het Magma-album Merci (1985) en hij maakte deel uit van Offering, het akoestische en vocaal gerichte ensemble van Christian Vander. Meer recent trad hij in de Magma-gelederen op bij het jubileumconcert ter gelegenheid van het vijftigjarige bestaan van de band in de grote zaal van Cité de la Musique in Parijs.

Verder herschikte Vander de voor zijn muziek zo essentiële zangpartijen. Lead vocalist is nog steeds krachtpatser Hervé Aknin. Bij de vrouwen zijn de rollen wat gewijzigd: Vander’s ex-vrouw Stella staat nu prominent naast Aknin als vrouwelijke lead vocalist, terwijl zangeres Isabelle Feuillebois een stapje terug doet en zich bij de nieuwe achtergrondzangeressen Laura Guarrato, Caroline Indjein en Sylvie Fisichella voegt.

Clean

Net als veel andere bands probeerde Magma de laatste anderhalf jaar zichzelf in de kijker te spelen met online geplaatste home-video’s en studio-opnamen, zoals een Zoom-versie van I Must Return en een productie getiteld Magma invite Chassol, waarin de groep samen met de multi-instrumentalist en electro-popper Christophe Chassol een wat steriele versie van de suspense-thriller Zombies neerzet. Even slikken was het toen ARTE, de serieuze Frans-Duitse cultuurzender, Magma liet optreden in het muziekprogramma Ground Control (9 juli 2021). Gespeeld werd de klassieker MDK, op zich een goede keuze om een wat groter publiek wegwijs te maken in het Magma-universum. Maar op geen moment had je het gevoel dat hier een band aan het werk was, die op zoek is naar het scherp van de snede, haar eigen handelsmerk in feite. Het was allemaal wat clean, ontdaan van gif, kundig neutraal en iets te veel op safe gespeeld. Opvallend ook de getemde sound van de bas, bijna het tegendeel van de altijd grommende en grensverleggende Bussonet. Onvermijdelijk diende zich de vraag aan: gaat dit allemaal nog goed komen? Terug naar Het Depot dus.

Ongehoord

Daar staan ze dan op het podium, vijf zangers en vijf instrumentalisten in het donker. De plaatsen achter de instrumenten zijn ingenomen, de waterflesjes binnen handbereik gezet, de ventilator achter het drumstel ruist, er klinkt nog even een snerpende kraak uit een speaker. Dan springen de spots aan en dondert er een orkaan via het podium de zaal in. Het is een nieuw stuk! Een ongehoorde en verpletterende exercitie die in de verte doet denken aan Slag Tanz, zonder die ijzeren monotonie weliswaar, maar met een prachtig ronkende melodieuze baslijn en intense staccato-vocalen. Met dit stuk (Walomendëm Warrei), geschreven door toetsenist Thierry Eliez, lijkt Magma zich ongevraagd te willen revancheren voor de wat weifelend afgeworpen vruchten uit de Corona-periode. En een ontketend Magma is altijd een verheffende ervaring. Wat helpt is dat Jimmy Top zodanig aan zijn effecten en speakers heeft gesleuteld dat de bas nu heftiger (iets overstuurd) en doordringender een plaats in het geluidsbeeld opeist. Zo kunnen zijn accenten en arpeggio’s diepte en structuur geven aan het samenspel van de ritmesectie en wint het totaalgeluid van de groep aan urgentie.

Vuur

In het tweede stuk, het eerste deel van de suite K.A., komt een andere extra kwaliteit van de huidige bezetting aan het licht: de backing vocals. Het is een genot om te horen hoe de stemmen elkaar blindelings vinden in de gelaagde ritmiek, spatgelijk accenten plaatsen en met overtuiging de hoogste regionen bestrijken. Ook tijdens K.A. maakt Magma, met name in de dynamische delen, een bijzonder hechte en gelijkgerichte indruk, heerlijk. En Christian Vander weet ondanks zijn 73 lentes nog genoeg power uit lijf en geest te halen om de rol van machinist te kunnen vertolken. Logisch, hij is niet meer de verzengende atleet van weleer, maar het vuur lijkt gewoon niet te willen doven. Aan de drums blijft hij met name in rustiger stukken een onvoorspelbare begeleider die volledig op instinct roffels en versieringen op de bekkens plaatst, waardoor het ritmische patroon aan het wankelen raakt. Bijna onvermijdelijk pakt dit soms ongelukkig uit, maar soms is het zo geniaal dat er zich geheel nieuwe ritmische dimensies ontvouwen. Het gebeurt bijvoorbeeld in Ballade Kobaïenne, een weinig gespeeld stuk van eind jaren zeventig. Het is een licht verende ballade in een welhaast Braziliaanse setting, waarin Vander met zijn onstuitbare elan voortdurend de beat varieert en bijna op hol doet slaan. Spannend.

Soul

De repertoirekeuze was hier en daar verrassend. Naast de al genoemde ballade kwamen er nog enkele ‘verdwaalde’ stukken voorbij, met name van het album Merci. Dit is voor veel Magma-liefhebbers bepaald niet de meest geliefde plaat, maar een hernieuwde kennismaking met bijvoorbeeld I Must Return laat zien dat soul en gospel een net zo essentiële kant van Magma vormen als de hypnotische polyritmiek van de grote werken. De opwinding in I Must Return schuilt in de gezamenlijk beleefde vreugde, een gloedvolle ‘call and response’ tussen zanger Hervé Aknin en het koor, met een felle drive ondersteund door de ritmesectie. In de toegift ‘The Night We Died’, een religieus aandoende ‘chant’ met prachtige harmonische vergezichten, zijn het weer de backing vocals die sprankelen. De betovering wordt enigszins om zeep geholpen door keyboarder Thierry Eliez, die zijn uiterlijke verschijning van wufte D’Artagnan eer aandoet met ietwat ranzige herdersfluitgeluiden. Jammer, maar niet erg; komisch zelfs. Überhaupt lijkt de sfeer in de band doorgaans ontspannen en communicatief. Zo worden de meeste stukken door Stella Vander van een kleine toelichting voorzien en is er zelfs ruimte voor een uitgebreide presentatie van de bandleden.

Thuis

En ja, de ‘Magmanen’ komen ook aan hun trekken, en wel bij de integraal gespeelde suite MDK die in Het Depot duidelijk beter tot leven komt dan in de ARTE-studio. Vander heeft voor deze bezetting een paar wijzigingen aangebracht. Zo treden in het deel Mekanik Zaïn, dat wordt ingeleid door een stukje solozang van Vander zelf, de backing vocals met nieuwe melodielijnen prachtig op de voorgrond. De finale is intens en overdonderend als vanouds. Magma is weer thuis.

[PJ©LS]