Saxofonist Kika Sprangers (1994) presenteerde vrijdag 20 september haar nieuwe album met Large Ensemble 'Human Traits' (dat wij op elders op deze website twee keer uitvoerig bespreken). Het was het begin van de tournee die 22 november neerstreek in Club Nine van TivoliVredenburg. De zaal was al sinds september stijf uitverkocht, maar helaas kon niet meer uitgeweken worden naar de veel grotere Cloude Nine zaal. De optredens worden gelardeerd met projecties van fotografe Karin van Gilst. Al eerder gaven wij op deze website te kennen, dat -ofschoon Van Gilst een goede fotografe is- het multidisciplinaire element nodeloos afleidt van Kika's muziek, die op zichzelf juist heel beeldend is en associatief, mits de luisteraar dit wordt toegestaan.

Transitie

Het eerste wat opvalt is het feit dat Kika haar ensemble op enkele plaatsen gewijzigd heeft ten opzichte van de groep waarmee zij tourde in 2017/18. De e-gitaar is weggelaten en de basgitaar vervangen door contrabas. Desgevraagd laat Kika weten dat dat deze tranisite zich in goed overleg voltrokken heeft na haar tournee in Indonesië, waarbij zij kon rekenen op begrip van de betrokkenen, die zelf ook de tijd rijp vonden om andere wegen in te slaan. De sound van Kika's nieuwe Large Ensemble neigt wat meer naar de akoestische jazzfusion. Dit is vooral vanwege het feit dat de poppetjes van zogeheten rhythm-section (een lullige term voor wat in feite het kloppende hart van de groep is), door Kika voor het Human Traits project anders zijn ingevuld. Koen Schalkwijk (piano), Alessandro Fongaro (double bass) en Willem Romers (drums) zijn stuk voor stuk prominente exponenenten van de veelbelovende Next Generation of Dutch Jazz. Met name door de vervanging van de basgitaar door de contrabas klinkt het geheel zoals de Pat Metheny Group uit de jaren '80, met de periode met Steve Rodby. Fongaro, een vrolijke jongeman waar geen kwaad in zit, die wij ook al zo waarderen in het Sun-Mi Hong Quintet, kwijt zich voorbeeldig van zijn taak. Ook het drumwerk van Willem Romers is van begin tot het eind overtuigend en soms zelfs lekker outside, gewaagder dan we van de beheerste jazzconducteur gewend zijn.

Wurlitzer

Omdat het toetsenarsenaal is verrijkt met een originele Wurlitzer, zit er evenwel nog steeds een electronic vintage elementje in (zeg maar: Return to Forever 1973, hoewel; dat Fender Rhodes is). Voor wie het niet weet: De Wurlitzer is bekend van Sun Ra, Ray Charles en Supertramp, destijds gelanceerd als 'electronic' piano. Het is eigenlijk een electromechanic instrument, waarbij de metalen tongetjes statisch worden en versterkt. Dat alleen al klinkt ons van ProgJazz bijkans erotiserend in de oren, laat staan het ware geluid, wanneer Schalkwijk de toetsen streelt met zijn fluwelen handen en subtiel door een of twee analoge effectpedalen getrokken een plaats geeft in het geluidspectrum, zoals in het nummer 'Ronja'. Het fijne is dat Schalkwijk een originele Wurlitzer aansleept en zich niet bedient van samplers, waarvoor wij hem op deze plaats met alle egards willen honoreren. Het geluid van het originele instrument is -net als dat van zijn jaren '50-neefje Fender Rhodes- namelijk niet te “emuleren” door digitale apparaten, in weerwil van wat sommige bronnen beweren. Kortom, wij breken hier een lans voor de elektromechanische Koen van Schalkwijk, die wij in die rol al bejubelden tijdens UJazz Fest 2018 en Amersfoort Jazz 2019.

Free the Voices

De drie uncommon nightingales, Sanne Rambags (*), Anna Serierse en Marit van der Lei zijn gebleven in de nieuwe line-up van Kika Sprangers Large Ensemble. Dat stemt gelukkig, want het zoetgevooisde drietal glijdt als een warm mes door zachte boter en wordt zo nu en dan -met betoverend gemak- losgezongen van het tutii arrangement, om er daarna weer organisch in op te gaan. En hier en daar treedt opeens één van de drie zangeressen (sinds Amersfoort Jazz ook actief onder de naam Free The Voices), kortstondig als solist op de voorgrond: Anna in de zwierige lyrische unisono passages ('Cecile'), Sanne in de vrije impro momenten (‘Jakob’), Marit in de melancholische interval exercities (‘Zera’). Dit speelse, vocale element in de doorwrochte arrangementen van Sprangers, is de grootste forte van het Large Ensemble en geeft de band de onderscheidende sound waar zij bekend om staat.

Enfin

Aldus wordt Kika's Large Ensemble naar grote hoogte opgestuwd, met name in de stukken 'Ronja' en 'Frank', beiden compositorische meesterwerkjes met weelderige opbouw en dynamische afwisseling. Kika gloreert zelf met afgemeten solo's, die nu al weer beter zijn dan de solo's van vorig jaar. Zij deinst niet terug voor stringente directie, ofschoon zij zelf ruiterlijk toegeeft dat de bandleden stuk voor stuk dermate goed zijn, dat zij ook wel zelf de overkant kunnen halen. Alle spelers kunnen improviseren, met name vocaliste Sanne Rambags, die met de dag gênelozer haar ziel en zaligheid blootlegt; andere hoofdrol is weggelegd voor Koen Smits (**), de onvolprezen esoterische klankentapper, verwezenlijking van het archetype Jan Klaassen, uit het leger van de prins: "hij had geen geld en hij was geen held en hij hield niet van het krijgsgeweld, maar trompetter was hij wel in hart en ziel." (***)

(*) In de eerste deel van de tournee werd Sanne Rambags, die zelf de wereld over reist met Under The Surface, vervangen door de Baltische zangeres Laura Polenze.

(**) In de eerste deel van de tournee werd Koen Smits vervangen werd door de Schotse trompettist Allister Payne.

(***) Lennert Nijgh, 'Jan Klaassen'

[PJ_©STAB]